H Ε.Ε. δημοσίευσε μία νέα Σύσταση προς τα Κράτη Μέλη καλώντας τα να επιταχύνουν τον ψηφιακό μετασχηματισμό του πολιτιστικού τομέα, λαμβάνοντας τις απαραίτητες ενέργειες για το σχεδιασμό μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής σε εθνικό επίπεδο η οποία θα συμβάλει στη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Δεδομένων στον Πολιτισμό.
Στόχος της Σύστασης είναι να ανοίξει τον δρόμο για τη δημιουργία ενός κοινού Ευρωπαϊκού χώρου για την πολιτιστική κληρονομιά (χώρου δεδομένων), προσφέροντας βοήθεια στους οργανισμούς πολιτιστικής κληρονομιάς να επιταχύνουν τις προσπάθειες ψηφιοποίησης και ψηφιακής διατήρησης και να αδράξουν τις ευκαιρίες που δημιουργεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Η Σύσταση ενθαρρύνει τα Κράτη-Μέλη να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν πλαίσια τα οποία θα ενισχύσουν την ανάκαμψη του χώρου της πολιτιστικής κληρονομιάς και τον ψηφιακό μετασχηματισμό του και θα τον καταστήσουν πιο ανθεκτικό στο μέλλον.
Η Σύσταση καλύπτει όλες τις κατηγορίες της πολιτιστικής κληρονομιάς (υλική, άυλη, φυσική, δημιουργημένη εξ’αρχής ψηφιακά), συμπεριλαμβανομένης όλης της πολιτιστικής κληρονομιάς που βρίσκεται σε κίνδυνο.
Η Σύσταση βασίστηκε στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της διαβούλευσης που προηγήθηκε σχετικά με την υλοποίηση της προηγούμενης Σύστασης του 2011 (2011/711/EU) η οποία αφορούσε την επιγραμμική πρόσβαση στο πολιτιστικό υλικό και στη μακροχρόνια διατήρησή του. Η νέα Σύσταση στοχεύει στο να επιταχύνει την ψηφιοποίηση των μνημείων και των τέχνεργων πολιτισμού που βρίσκονται σε κίνδυνο, να τα διαφυλάξει για τις επόμενες γενιές και να ενισχύσει την περαιτέρω αξιοποίησή τους σε τομείς όπως της εκπαίδευσης, του βιώσιμου τουρισμού και των δημιουργικών βιομηχανιών.
Στα αιτιολογικά άρθρα της Σύστασης αναγνωρίζεται ότι η πανδημία Covid-19 είχε καταστροφικές συνέπειες στον πολιτιστικό τομέα, ωθώντας αρκετούς φορείς να κλείσουν, ειδικά εκείνους που δεν ήταν προετοιμασμένοι για την ψηφιακή εποχή, ενώ ταυτόχρονα λειτούργησε ως καταλύτης για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των περισσότερων. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η χρήση προηγμένων τεχνολογιών για την βιώσιμη ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία, βρίσκεται, άλλωστε, στην αιχμή των πολιτικών που έχει υιοθετήσει η Ε.Ε. όπως η Πράσινη Συμφωνία και η Επικοινωνία “2030: Ψηφιακή Πυξίδα: Ο Ευρωπαϊκός Δρόμος για την Ψηφιακή Δεκαετία”.
Η Σύσταση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην οικονομική διάσταση της ψηφιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο πολιτιστικός τουρισμός αντιστοιχεί σε ένα 40% του συνολικού τουρισμού της Ευρώπης, ενώ οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες συνεισφέρουν 477 δις στην οικονομία της, απασχολώντας 8.02 εκ ανθρώπους. Η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς υποστηρίζει η Σύσταση ότι θα συμβάλλει στη δημιουργία περισσότερων θέσεων εργασίας και νέων επιχειρηματικών ιδεών.
Παράλληλα, στη Σύσταση επισημαίνεται η σημασία της τρισδιάστατης αποτύπωσης για την μακροχρόνια διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς που κινδυνεύει από την κλιματική αλλαγή και ανθρωπογενείς παράγοντες. Η Σύσταση ενθαρρύνει τα Κράτη-Μέλη να ψηφιοποιήσουν όλα τα μνημεία, αντικείμενα και χώρους που βρίσκονται σε κίνδυνο από την κλιματική αλλαγή και από ανθρωπογενείς παράγοντες, καθώς και όλα τα πλέον επισκέψιμα από τους τουρίστες, έως το 2030.Το κείμενο δίνει έμφαση στην αξιοποίηση των πλέον σύγχρονων τεχνολογιών τρισδιάστατης αποτύπωσης, τεχνητής νοημοσύνης, blockchain, υπολογιστικού νέφους, τεχνολογιών δεδομένων και εικονικής πραγματικότητας, τόσο για τη συλλογή δεδομένων για την πρόληψη της κλιματικής αλλαγής και ιδίως του αντίκτυπου της στα μνημεία, την εφαρμογή μη-καταστρεπτικών μεθόδων ανάλυσης, οπτικοποίησης και αποκατάστασης και την ανάπτυξη “ψηφιακών διδύμων” για τη δημιουργία εμπειριών εμβύθισης στα μνημεία.
Η Σύσταση επισημαίνει ότι τα Κράτη-Μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν για το σκοπό αυτό σημαντικούς οικονομικούς πόρους από προγράμματα όπως το Πρόγραμμα Ψηφιακή Ευρώπη, ο Ορίζοντας 2021-7, το ευρωπαϊκό Ταμείο Συνοχής και τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας καθώς και μέσα από συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα.
Άλλες περιοχές στις οποίες η Σύσταση καλεί τα Κράτη-Μέλη να λάβουν μέτρα είναι αφενός για την άρση των εμποδίων που εγείρονται από την έλλειψη εναρμόνισης ως προς το ισχύον νομικό πλαίσιο αναφορικά με τα πνευματικά δικαιώματα, κάτι που η Ευρωπαϊκή Οδηγία για το Copyright (copyright and related rights in the digital single market (EU) 2019/79015)) προσπαθεί να αντιμετωπίσει (να αναφερθεί ότι στη χώρα μας εκκρεμεί ακόμη η μεταφορά της Οδηγίας του 2019 ενώ έχει παρέλθει η σχετική προβλεπόμενη καταληκτική ημερομηνία) και αφετέρου, η βελτίωση των ψηφιακών δεξιοτήτων των εργαζομένων στον πολιτισμό. Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα που εγείρει είναι το θέμα της ψηφιακής διατήρησης επισημαίνοντας ότι ψηφιοποίηση δεν σημαίνει αυτομάτως ψηφιακή διατήρηση.
Η Σύσταση ενισχύει περαιτέρω το ρόλο της Europeana και καλεί τα κράτη- μέλη να συνδέσουν τη χρηματοδότηση των έργων ψηφιοποίησης, με την υιοθέτηση των πλαισίων-προτύπων που έχει αναπτύξει η Europeana (πλαίσιο αδειοδότησης, πλαίσιο διαδικτυακής δημοσίευσης δεδομένων) και τη διάθεση των αποτελεσμάτων της ψηφιοποίησης σε εκείνη. Σε αυτό το πλαίσιο, τονίζεται και ενισχύεται περαιτέρω ο ρόλος των εθνικών συσσωρευτών ως ενδιάμεσων που κινητοποιούν σε εθνικό επίπεδο φορείς, πόρους, συνεργασίες, ειδικούς και υποδομές για την επιτάχυνση της ψηφιακής μεταρρύθμισης του πολιτιστικού τομέα.Τα κράτη-μέλη καλούνται να σχεδιάσουν ολιστικές εθνικές στρατηγικές οι οποίες θα διέπονται από όραμα, θα ενδυναμώνουν τους πολιτιστικούς φορείς, θα θέτουν σαφείς και μετρήσιμους στόχους για την ψηφιοποίηση και την ψηφιακή διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και θα εμπλέκουν όλους τους απαραίτητους εταίρους με στόχο τη μεγιστοποίηση της αξιοποίησης του πολιτιστικού αποθέματος στην εκπαίδευση, την έρευνα, τον τουρισμό και τις δημιουργικές βιομηχανίες.
Η παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύστασης για τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου για την Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά θα γίνεται από Ομάδα Ειδικών που συστάθηκε από την Επιτροπή για το σκοπό αυτό.
H ανακοίνωση της σύστασης: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/commission-proposes-common-european-data-space-cultural-heritage