Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας για το 2021 και λαμβάνοντας υπόψιν ότι δε δημοσιοποιούνται αναλυτικές πληροφορίες (εκ μέρους της Τράπεζας, λόγω μικρών επενδυτικών μεγεθών – κάτω των 10 εκατ. ευρώ- και συναφών λόγων εμπιστευτικότητας), τα αποθέματα των ελληνικών επενδύσεων σε Νότια Αφρική ανέρχονται σε 3 δισ. ευρώ.
Για το 2022 τα στοιχεία θα είναι διαθέσιμα το Δεκέμβριο 2023.
H σημαντικότερη πρόσφατη ελληνική επένδυση (Μάρτιος 2022) στη Νότια Αφρική, αφορά στην εξαγορά της νοτιοαφρικανικής Coleus (εταιρεία παραγωγής μεταλλικών καπακιών φιαλών, πρώην θυγατρική της South African Breweries) από την Αstir Vitogiannis SA (Αυλώνα Αττικής, η οποία δραστηριοποιείται στον ίδιο τομέα).
Προοπτική ανάπτυξης διμερούς εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών
Η Νότια Αφρική εμφανίζει σημαντικά πλεονεκτήματα για την ελληνική επιχειρηματική εξωστρέφεια, μεταξύ των οποίων όπως σημειώνεται στην ετήσια έκθεση είναι τα εξής:
- Μεγάλος αριθμός ομογενών (περίπου 45.000 άτομα), πολλοί εκ των οποίων με σημαντική επιχειρηματική δραστηριότητα, κυρίως (αλλά όχι μόνο) στους κλάδους τροφίμων-ποτών, εστίασης, καναλιών διανομής, κατασκευών, real estate.
- Μεγαλύτερη οικονομία της υποσαχαρικής Αφρικής και η πλέον βιομηχανοποιημένη χώρα της Αφρικής.
- Σημαντικότερος εμπορικός εταίρος για τις χώρες της υποσαχαρικής Αφρικής και πύλη εισόδου προς αυτές, λόγω των συγκριτικά καλύτερων υποδομών μεταφορών, επικοινωνιών και αναπτυγμένου χρηματο-πιστωτικού τομέα, μέλος της Southern African Development Community / SADC (https://www.sadc.int/), η οποία αποσκοπεί στην οικονομική ανάπτυξη 16 χωρών-μελών της υποσαχαρικής Αφρικής. Στο πλαίσιο της SADC, έχει υπογραφεί Συμφωνία Οικονομικής Συνεργασίας (Economic Partnership Agreement / EPA) μεταξύ της ΕΕ και έξι χωρών (Νότια Αφρική, Μποτσουάνα, Λεσότο, Μοζαμβίκη, Εσουατίνι, Ναμίμπια), η οποία διευκολύνει τις συναλλαγές μεταξύ των δύο γεωγραφικών περιοχών,μέλος της Southern Africa Customs Union (https://www.sacu.int/, συμμετέχουν επιπλέον η Μποτσουάνα, Λεσότο, Ναμίμπια, Εσουατίνι). Τα μέλη εφαρμόζουν κοινό δασμολόγιο στις εμπορικές συναλλαγές τους, μοιράζονται τα τελωνειακά έσοδα και συντονίζουν την εμπορική πολιτική τους.
Επιπλέον, δεν θα πρέπει να παραγνωρίζονται σημαντικές προκλήσεις, όπως :
- Η μεγάλη εισοδηματική ανισότητα,η υψηλή διαφθορά και εγκληματικότητα, η χαμηλή ποιότητα υπηρεσιών του Δημόσιου τομέα,η υψηλή ανεργία και η έλλειψη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού,η εφαρμογή διακριτικών οικονομικών πολιτικών υπέρ της μαύρης επιχειρηματικότητας κλπ.
Ακόμη, στην έκθεση υπογραμμίζονται τα εξής: «Εάν λάβουμε υπόψη μας την παρουσία δέκα διμερών Επιμελητηρίων χωρών της ΕΕ και τις περίπου 2.000 εγκατεστημένες επιχειρήσεις συμφερόντων ΕΕ (οι οποίες απασχολούν περίπου 300.000 εργαζομένους), τότε διακρίνεται ένα ελκυστικό περιβάλλον επιχειρηματικών ευκαιριών για τις ελληνικές επιχειρήσεις, που θα προετοιμαστούν κατάλληλα, θα μελετήσουν τις συνθήκες αγοράς και θα αφιερώσουν τον αναγκαίο χρόνο και πόρους, προκειμένου να δραστηριοποιηθούν σε αυτή
Επίσης, σημαντικό επιχείρημα αποτελεί η ιδιαίτερα θετική άποψη, που επικρατεί για την χώρα μας στη Νότια Αφρική, λόγω του μη αποικιοκρατικού παρελθόντος της ελληνικής Ιστορίας αλλά και της επιτυχημένης επιχειρηματικής παρουσίας Ομογενών δεύτερης και τρίτης γενιάς.
Κλάδοι με ιδιαίτερο ενδιαφέρον
Κλάδοι με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις ελληνικές επιχειρήσεις είναι:
τρόφιμα (φρέσκα, επεξεργασμένα, κατεψυγμένα), σπόροι, αγροτικός εξοπλισμός, καταναλωτικά αγαθά, προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, μηχανολογικός, ηλεκτρολογικός εξοπλισμός, μάρμαρα, κουφώματα, χημικά, πλαστικά, χαρτί και προϊόντα αυτών, μόδα, κατασκευαστικός τομέας, δομικά υλικά, προϊόντα αργιλίου, φάρμακα, cosmetics, δερμοκαλλυντικά, ιατρικός εξοπλισμός, real estate, περιβαλλοντική τεχνολογία, υπηρεσίες διαχείρισης νερού, λυμάτων, ενέργειας. Πιο αναλυτικά, ιδιαίτερα στον τομέα της οικονομίας υδρογόνου και ΑΠΕ, εντοπίζονται ευκαιρίες στους τομείς τεχνολογίας μπαταριών / συστημάτων αποθήκευσης, μερών κινητήρων fuel cells, εξοπλισμού αποθήκευσης, ανάπτυξης σταθμών φόρτισης, ανακύκλωσης υλικών κλπ.
Επίσης, στο νοτιο-αφρικανικό τομέα ηλεκτροπαραγωγής, υφίστανται ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, κυρίως στον τομέα εγκατάστασης φωτοβολταϊκών και γενικότερα συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, είτε μικρής κλίμακας για οικιακούς και βιομηχανικούς χρήστες, είτε ανάπτυξης μεγαλύτερων projects παραγωγής ενέργειας για πώληση στην κρατική ενεργειακή εταιρεία ESKOM.
Όσον αφορά στο δίκτυο διανομής ηλεκτρικού ρεύματος, αναμένεται από τη ρυθμιστική Αρχή Ενέργρειας NERSA η έκδοση άδειας για τη νέα κρατική εταιρεία διανομής, με την επωνυμία National Transmission Company /NTC. Η διαδικασία δύναται να ολοκληρωθεί γρήγορα, ώστε η NTC να είναι λειτουργική εντός του 2023. Εντός της ESKOM, υποστηρίζεται, ότι ο τομέας της διανομής έχει ήδη διαχωρισθεί με ξεχωριστό Διοικητικό Συμβούλιο. H ESKOM θα μεταβιβάσει στην ΝΤC 33.000 χλμ δικτύου και άλλα περιουσιακά στοιχεία, κατακρατώντας τα υφιστάμενα χρέη διανομής. Η λειτουργία της νέας NTC αποτελεί κρίσιμο βήμα για τη διευκόλυνση εισόδου στο σύστημα παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ιδιωτικές εταιρείες και για την υλοποίηση επενδύσεων επέκτασης δικτύου. Οι εν λόγω εξελίξεις θα μπορούσαν να προσφέρουν επενδυτικές και εμπορικές (πχ καλώδια) ευκαιρίες για ελληνικές εταιρείες, που θα είχαν σχετικό ενδιαφέρον.
Τομέας δεξιοτήτων
Σημειώνεται ότι η έλλειψη δεξιοτήτων αποτελεί, γενικότερα, δομικό πρόβλημα της νοτιοαφρικανικής οικονομίας, συναντάται σε όλους σχεδόν τους οικονομικούς κλάδους και σε όλα τα επίπεδα διοικητικής ιεραρχίας. Η συνεργασία μέσω εκπόνησης προγραμμάτων βελτίωσης / απόκτησης δεξιοτήτων δεξιοτήτων προς όφελος των νοτιοαφρικανικών ΜΜΕ σε διάφορους τομείς, αποτελεί τρόπο ενίσχυσης επιχειρηματικών συνεργασιών.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην έκθεση για τον τομέα απόκτησης δεξιοτήτων στον τομέα της ενέργειας καθώς μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες, αφού το έμπειρο ηλικιωμένο προσωπικό της ESKOM, κλήθηκε τα τελευταία έτη να συνταξιοδοτηθεί, προκειμένου να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας για νεαρότερο προσωπικό (πχ. μηχανικοί).
Επίσης και στον τομέα ανάπτυξης πράσινου υδρογόνου έχουν εντοπιστεί 17 δεξιότητες από τη Chemical Industries Education and Training Authority, οι οποίες θα συμβάλλουν στην δημιουργία περίπου 14.000 νέων θέσεων εργασίας κλπ. Σχετική μελέτη συγχρηματοδότησε το Ηνωμένο Βασίλειο σε συνεργασία με τα υπουργεία Ανώτατης Εκπαίδευσης και Επιστήμης – Καινοτομίας.
Τουρισμός
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο τομέας του εξερχόμενου τουρισμού (από Νότια Αφρική προς Ελλάδα) με πολλά τουριστικά πρακτορεία να προσφέρουν ελληνικά πακέτα διακοπών. Ο νοτιοαφρικανικός τομέας τουρισμού στη χώρα έχει ανάγκη απόκτησης τεχνογνωσίας σε επίπεδο περιφερειακών κυβερνήσεων, μέσω του οποίου θα μπορούσαν να προκύψουν επιχειρηματικές συνεργασίες, λαμβάνοντας υπόψη και ότι η τουριστική σεζόν μεταξύ των δύο χωρών δεν συμπίπτει.
Τέλος, η λειτουργία της AfCFTA, σύμφωνα με μελέτη του World Economic Forum, θα επιφέρει σημαντικά οφέλη για εταιρείες που θα θελήσουν να δραστηριοποιηθούν στην αφρικανική ήπειρο, καταρχήν, σε τέσσερις κλάδους : αυτοκινητοβιομηχανία, φρέσκα και μεταποιημένα αγροτικά προϊόντα, φαρμακευτικά και μεταφορές – logistics, χάριν του κοινού τους χαρακτηριστικού γνωρίσματος, ότι δύνανται να ανταποκριθούν γρήγορα στην υψηλή εγχώρια ζήτηση αναπτύσσοντας εγχώρια παραγωγή. Η τρέχουσα συνολική αξία εισαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών στους ανωτέρω τομείς αντιστοιχεί σε περίπου 130 δις δολ. Συγκεκριμένα :
Αγροτικά προϊόντα και μεταποίηση
Το 80% της αγροτικής παραγωγής στην Αφρική προέρχεται από μικρούς παραγωγούς, ενώ η ετήσια αξία εισαγωγών ανέρχεται σε 50 δις δολ. Η AfCFTA εκτιμάται ότι θα ενισχύσει σημαντικά τους τομείς κρέατος (λουκάνικα και κονσερβοποιημένο κρέας) και ιχθυηρών (των οποίων η ζήτηση παρουσιάζει ετήσια αύξηση 4% την τελευταία 10ετία). Η μεταποίηση κρέατος είναι συγκεντρωμένη σε τέσσερις χώρες (Νότια Αφρική, Αίγυπτο, Μαρόκο, Νιγηρία). Σύμφωνα με την McKinsey, η αύξηση της αγροτικής παραγωγής θα απαιτήσει χρήση λιπασμάτων (εκτιμώμενη αύξηση ζήτησης κατά 800%), επενδύσεις ύψους 65 εκ. δολ. σε συστήματα άρδευσης και 8 δις δολ. σε μονάδες αποθήκευσης προϊόντων.
Φαρμακευτικά
Ο τομέας εκτιμάται ότι θα αυξήσει σωρευτικά το ρυθμό ανάπτυξής του την περίοδο 2022 – 2027 κατά 5,13%. Τα συσκευασμένα φάρμακα (κυρίως HIV / AIDS, φυματίωση, μαλάρια, αναπνευστικές παθήσεις) αποτελούν το 65% των συνολικών φαρμακευτικών εισαγωγών, οι οποίες ανέρχονταν σε 17 δις δολ. (2021) ενώ ο ιατρικός εξοπλισμός αντιστοιχεί στο 12%. Το ενδο-αφρικανικό εμπόριο αντιστοιχεί στο 3% της συνολικής αφρικανικής ζήτησης. Η τοπική παραγωγή αφορά κυρίως γενόσημα (70%). Συνολικά στην Αφρική υφίστανται 600 εταιρείες παραγωγής φαρμάκων, συγκεντρωμένες σε 8 χώρες. Τέσσερις χώρες έχουν άνω των 50 εταιρειών παραγωγής και 22 χώρες δεν έχουν καμία (πχ. Μοζαμβίκη).
Μεταφορές – logistics
H πλειονότητα των ενδο-αφρικανικών εμπορικών συναλλαγών διενεργείται οδικώς (60% των εξαγωγών αυτοκινήτων, 56% των φαρμακευτικών και 60% των αγροτικών προϊόντων). Η ΑfCFTA θα συμβάλλει σε αύξηση της ζήτησης για φορτηγά (+ 2 εκ. οχήματα), σιδηροδρομικά βαγόνια (+100.000 βαγόνια), αεροσκάφη (+250) και πλοία (+100) μέχρι το 2030. Η Κίνα και χώρες της ΝΑ Ασίας δραστηριοποιούνται ήδη στον τομέα.
