Η Ευρώπη βρίσκεται σε μια κρίσιμη μεταβατική περίοδο όσον αφορά την ενεργειακή της ασφάλεια. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπάθησε να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο και να στραφεί σε άλλες πηγές, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποτελούν βασικό προμηθευτή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Ωστόσο, παρά τη στρατηγική αυτή, η πλήρης απεξάρτηση από τη Ρωσία και η μετάβαση στο αμερικανικό LNG παραμένει μια δύσκολη και αβέβαιη διαδικασία.
Η μείωση του ρωσικού αερίου και η ανάγκη για νέες πηγές
Πριν από την έναρξη του πολέμου, η Ρωσία παρείχε το 47% του φυσικού αερίου της ΕΕ, κυρίως μέσω αγωγών, αλλά και με LNG. Ωστόσο, το 2024 το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 13%, καθώς η Μόσχα περιόρισε τις εξαγωγές και η ΕΕ στράφηκε σε ανανεώσιμες πηγές και εναλλακτικούς προμηθευτές. Παρ’ όλα αυτά, η Ευρώπη εξακολουθεί να εισάγει 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) ρωσικού αερίου και ο στόχος της ΕΕ είναι να μηδενίσει αυτές τις εισαγωγές έως το 2027.
Οι ΗΠΑ ως στρατηγικός προμηθευτής
Η συνεργασία ΕΕ-ΗΠΑ βρίσκεται σε ανοδική πορεία. Το 2022, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν υποσχέθηκε να αυξήσει τις αμερικανικές εξαγωγές LNG προς την Ευρώπη κατά 15 bcm, με στόχο τα 50 bcm έως το 2030. Το LNG γενικότερα καλύπτει πλέον 29% των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης, σε σύγκριση με 18% το 2019, ενώ το αμερικανικό LNG αντιπροσωπεύει το 50% των συνολικών εισαγωγών LNG της ΕΕ.
Η τάση αυτή δείχνει ότι η Ευρώπη επιθυμεί να στηριχθεί περισσότερο στις ΗΠΑ, αλλά υπάρχουν προκλήσεις που δεν επιτρέπουν μια εύκολη μετάβαση.
Τα εμπόδια στην αύξηση των αμερικανικών εξαγωγών
Ακόμη και ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, άρει την απαγόρευση που είχε επιβάλει ο Μπάιντεν σε νέα έργα LNG, η αύξηση των αμερικανικών εξαγωγών δεν είναι άμεση. Οι υποδομές LNG των ΗΠΑ αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις και τεχνικά προβλήματα, με αποτέλεσμα μόλις 3% επιπλέον φυσικό αέριο να προστεθεί στην αγορά το 2025, σύμφωνα με την Aurora Energy Research.
Παράλληλα, η εγχώρια ζήτηση φυσικού αερίου στις ΗΠΑ ενδέχεται να αυξηθεί λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης (AI), που απαιτεί τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Αυτό θα μπορούσε να περιορίσει τις εξαγωγές LNG προς την Ευρώπη. Η πραγματική αύξηση της παραγωγής LNG από τις ΗΠΑ αναμένεται να συμβεί το 2026, κάτι που καθυστερεί τη στρατηγική ενεργειακή απεξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία.
Η Ρωσία παραμένει παρούσα
Αν και η Ευρώπη έχει μειώσει σημαντικά την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια, οι εισαγωγές ρωσικού αερίου δεν έχουν πέσει γραμμικά. Οι διαφωνίες εντός της ΕΕ έχουν καθυστερήσει την επιβολή μιας συνολικής απαγόρευσης στις ρωσικές εισαγωγές LNG.
Αντ’ αυτού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε περιορισμούς στις μεταφορές ρωσικού LNG μέσω ευρωπαϊκών λιμανιών, κάτι που επηρεάζει περίπου 6 bcm ρωσικού αερίου ετησίως. Ωστόσο, με τις ευρωπαϊκές τιμές φυσικού αερίου να έχουν αυξηθεί κατά 20% από τα μέσα Δεκεμβρίου, η Ρωσία έχει κίνητρο να συνεχίσει να πουλά αέριο στην Ευρώπη, παρακάμπτοντας εν μέρει τους περιορισμούς.
Τι θα συμβεί εάν ο Τραμπ μεσολαβήσει για ειρήνη;
Ένα ακόμη σενάριο που θα μπορούσε να επηρεάσει την ευρωπαϊκή ενεργειακή στρατηγική είναι η πιθανότητα διαμεσολάβησης του Ντόναλντ Τραμπ για την επίτευξη εκεχειρίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, η Μόσχα θα μπορούσε να αυξήσει εκ νέου τις εξαγωγές αερίου προς την Ευρώπη.
Παρά την αύξηση της ζήτησης ενέργειας από την Κίνα, η Ρωσία δεν θα μπορέσει να φτάσει στα προπολεμικά επίπεδα εξαγωγών της. Αν η Γερμανία, η οποία αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες, ή χώρες φιλικά προσκείμενες στη Μόσχα, όπως η Βουλγαρία, πιέσουν για την επαναφορά του ρωσικού αερίου, αυτό θα μπορούσε να καθυστερήσει περαιτέρω την πλήρη ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης.
Συμπέρασμα: Μια δύσκολη και ανισόρροπη μετάβαση
Παρόλο που η Ευρώπη έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την ενεργειακή ανεξαρτησία της, η μετάβαση από τη ρωσική ενέργεια στο αμερικανικό LNG παραμένει περίπλοκη. Τα προβλήματα υποδομών στις ΗΠΑ, η εσωτερική ενεργειακή ζήτηση και οι πολιτικές εξελίξεις καθιστούν την ενεργειακή στρατηγική της ΕΕ ευμετάβλητη.
Αν και είναι απίθανο η Ρωσία να επανέλθει ως κυρίαρχος προμηθευτής, οι δυσκολίες στην προμήθεια LNG από τις ΗΠΑ δείχνουν ότι η μετάβαση δεν θα είναι ούτε άμεση ούτε εύκολη. Σε μια εποχή γεωπολιτικής αστάθειας, η Ευρώπη πρέπει να διατηρήσει τη στρατηγική της ευελιξία και να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις ώστε να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή της ασφάλεια.
