Όταν το 2018 η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποφάσισε να επιβάλει δασμούς δισεκατομμυρίων δολαρίων σε κινεζικά προϊόντα, μάλλον δεν περίμενε ότι θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου. Αυτός ο εμπορικός πόλεμος, που ξεκίνησε ως μια προσπάθεια προστασίας της αμερικανικής βιομηχανίας, γρήγορα εξελίχθηκε σε παγκόσμια εμπορική κρίση, με την Κίνα, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Καναδά και το Μεξικό να απαντούν με σκληρά αντίποινα.
Και η ζημιά; Εξαγωγές που μειώθηκαν, εταιρείες που αναγκάστηκαν να αλλάξουν στρατηγική, καταναλωτές που είδαν τις τιμές να ανεβαίνουν και μια παγκόσμια οικονομία που μπήκε σε αχαρτογράφητα νερά.
Οι επιπτώσεις στις αμερικανικές εξαγωγές
Η λογική πίσω από τους δασμούς ήταν απλή: να προστατευθούν οι αμερικανικές εταιρείες από τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Μόνο που τα πράγματα δεν πήγαν ακριβώς όπως σχεδιάστηκαν.
✔ Οι Αμερικανοί αγρότες χτυπήθηκαν σκληρά – η Κίνα, που ήταν ένας από τους μεγαλύτερους πελάτες τους, αντέδρασε βάζοντας δασμούς σε σόγια, χοιρινό και καλαμπόκι. Οι εξαγωγές τους κατέρρευσαν, οι τιμές έπεσαν και οι παραγωγοί βρέθηκαν σε αδιέξοδο.
✔ Η αυτοκινητοβιομηχανία μπήκε σε κρίση – οι δασμοί στα ευρωπαϊκά και ασιατικά αυτοκίνητα προκάλεσαν αντίποινα, ανεβάζοντας τις τιμές και μειώνοντας τη ζήτηση για αμερικανικά οχήματα.
✔ Οι τεχνολογικές εταιρείες υπέφεραν – οι αμερικανικές κυρώσεις σε κινεζικές εταιρείες, όπως η Huawei, οδήγησαν σε αντίμετρα που έπληξαν κολοσσούς όπως η Intel και η Apple.
✔ Η ενέργεια και το πετρέλαιο επηρεάστηκαν – η Κίνα μείωσε την αγορά αμερικανικού LNG, αναγκάζοντας τις ΗΠΑ να αναζητήσουν νέες αγορές με υψηλότερο κόστος μεταφοράς.
Και το χειρότερο; Οι δασμοί δεν πλήγωσαν μόνο την Κίνα ή την Ευρώπη. Οι ίδιες οι ΗΠΑ υπέφεραν, καθώς οι αλυσίδες εφοδιασμού διαταράχθηκαν και το κόστος παραγωγής αυξήθηκε.
Η αντίδραση της Ευρώπης: Η ΕΕ δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που βρέθηκε κι αυτή στο στόχαστρο των αμερικανικών δασμών (ειδικά στον χάλυβα και το αλουμίνιο), πέρασε αμέσως στην αντεπίθεση.
- Δασμοί 2,8 δισ. ευρώ σε αμερικανικά προϊόντα, στοχεύοντας στρατηγικά κλάδους όπως:
✔ Οι μοτοσικλέτες Harley-Davidson
✔ Το αμερικανικό ουίσκι Kentucky Bourbon
✔ Αγροτικά προϊόντα όπως ο χυμός πορτοκαλιού και τα φυστίκια
Αλλά η ΕΕ δεν έμεινε μόνο στα αντίποινα. Αποφάσισε να μειώσει την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ.
✔ Υπέγραψε εμπορική συμφωνία με την Ιαπωνία, δημιουργώντας τη μεγαλύτερη ζώνη ελεύθερου εμπορίου στον κόσμο.
✔ Ενίσχυσε τη σχέση της με τον Καναδά μέσω της συμφωνίας CETA.
✔ Στράφηκε προς τη Λατινική Αμερική, μειώνοντας την εξάρτηση από αμερικανικές πρώτες ύλες.
Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: αν οι ΗΠΑ δεν είναι αξιόπιστος εμπορικός εταίρος, η Ευρώπη θα βρει άλλους δρόμους.
Ο Καναδάς και το Μεξικό απαντούν
Για τον Καναδά, η εμπορική σύγκρουση ήταν εθνική υπόθεση. Με δασμούς σε χάλυβα και αλουμίνιο, η χώρα βρέθηκε στη δυσάρεστη θέση να πρέπει να προστατεύσει τη βιομηχανία της.
✔ Επέβαλε δασμούς ύψους 12,6 δισ. δολαρίων σε αμερικανικά προϊόντα, στοχεύοντας βιομηχανικό εξοπλισμό, γεωργικά προϊόντα και αυτοκίνητα.
✔ Σκέφτηκε ακόμα και να μειώσει τις εξαγωγές ενέργειας προς τις ΗΠΑ, αλλά τελικά στράφηκε σε νέες αγορές στην Ευρώπη και την Ασία.
Το Μεξικό, από την άλλη, απάντησε με δασμούς σε αμερικανικά αγροτικά προϊόντα και αυτοκίνητα. Επίσης, επένδυσε στην ενίσχυση της δικής του αυτοκινητοβιομηχανίας, θέλοντας να αποδυναμώσει τον αμερικανικό ανταγωνισμό.
Και οι δύο χώρες αναγκάστηκαν να διαπραγματευτούν μια νέα εμπορική συμφωνία (USMCA) με τις ΗΠΑ, αντικαθιστώντας τη NAFTA.
Ο γεωπολιτικός αντίκτυπος: Ένας κόσμος που αλλάζει
Ο εμπορικός πόλεμος δεν ήταν απλά θέμα δασμών και εξαγωγών. Ήταν μια γεωπολιτική μετατόπιση.
✔ Η Κίνα στράφηκε στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική, επενδύοντας σε υποδομές και πρώτες ύλες.
✔ Η ΕΕ άρχισε να μειώνει την εξάρτησή της από τις ΗΠΑ, αναζητώντας νέους εμπορικούς εταίρους.
✔ Οι ΗΠΑ απομονώθηκαν περισσότερο από ποτέ, καθώς οι παραδοσιακοί τους σύμμαχοι άρχισαν να ψάχνουν αλλού για συνεργασίες.
Μια νέα εμπορική πραγματικότητα
Ο εμπορικός πόλεμος μπορεί να μην είναι στα πρωτοσέλιδα πλέον, αλλά οι επιπτώσεις του είναι ακόμα εδώ. Οι εξαγωγές δεν επέστρεψαν στην προτέρα κατάσταση, οι αλυσίδες εφοδιασμού άλλαξαν πορεία και οι παλιές συμμαχίες δεν είναι πλέον δεδομένες.
Οι ΗΠΑ προσπαθούν να επιστρέψουν σε μια πιο συνεργατική εμπορική πολιτική, αλλά ο κόσμος έχει ήδη προχωρήσει. Και αν υπάρχει ένα μάθημα από όλη αυτή την ιστορία, είναι ότι η εξάρτηση από μία και μόνο οικονομία δεν είναι ποτέ καλή στρατηγική.
Οι χώρες που έμαθαν να προσαρμόζονται γρήγορα—η ΕΕ, η Κίνα, ο Καναδάς και το Μεξικό—είναι αυτές που βγήκαν ισχυρότερες από αυτή την κρίση. Και αν οι ΗΠΑ θέλουν να διατηρήσουν τη θέση τους στην παγκόσμια οικονομία, ίσως είναι η ώρα να μάθουν κι αυτές αυτό το μάθημα.
