Σε ένα παγκόσμιο εμπορικό περιβάλλον που θυμίζει περισσότερο σκάκι παρά εμπόριο, η τελευταία κίνηση του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ήρθε να ταράξει (αλλά και προσωρινά να ηρεμήσει) τα νερά: η ανακοίνωση αναβολής της επιβολής δασμών 50% στις εισαγωγές από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι τις 9 Ιουλίου 2025, μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με την Πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έγινε δεκτή ως μια ενδιάμεση ανάσα. Ωστόσο, τίποτα δεν δείχνει ότι η απειλή έχει αποσυρθεί.
Η απόφαση προκάλεσε θετικές αντιδράσεις στις διεθνείς αγορές: οι δείκτες ανέκαμψαν, οι επενδυτές καθησυχάστηκαν προσωρινά και η Ε.Ε. απέκτησε λίγο χρόνο για διπλωματικούς ελιγμούς. Όμως, το γενικότερο πλαίσιο μόνο ήσυχο δεν είναι.
Η επανεμφάνιση του «America First»
Η εμπορική ατζέντα του Τραμπ, που είχε υποχωρήσει κατά την προηγούμενη προεδρική θητεία, επιστρέφει δυναμικά, αυτή τη φορά ακόμα πιο στοχευμένα. Η απειλή για επιβολή δασμών 25% σε προϊόντα της Apple που κατασκευάζονται εκτός ΗΠΑ λειτουργεί ως ένα ξεκάθαρο μήνυμα: η αμερικανική παραγωγή πρέπει να γυρίσει εντός των συνόρων. Κι όσοι δεν ευθυγραμμιστούν, θα πληρώσουν το τίμημα.
Το ίδιο ισχύει και για την Ευρώπη. Οι εξαγωγές από την Ε.Ε. προς τις ΗΠΑ —που το 2024 ξεπέρασαν τα 500 δισ. δολάρια— μπαίνουν και πάλι στο στόχαστρο. Είτε πρόκειται για αυτοκίνητα, είτε για αγροτικά προϊόντα, είτε για φαρμακευτικά και τεχνολογία, ο εμπορικός προστατευτισμός επανέρχεται και απειλεί να διαρρήξει την ήδη εύθραυστη εμπορική σταθερότητα.
INFOBOX – Οι κλάδοι της Ε.Ε. που κινδυνεύουν περισσότερο από ενδεχόμενους δασμούς:
Αυτοκινητοβιομηχανία και ανταλλακτικά
Προϊόντα πολυτελείας (ένδυση, καλλυντικά)
Αγροτικά προϊόντα ΠΟΠ (τυριά, ελαιόλαδο, κρασί)
Ηλεκτρονικά είδη
Φαρμακευτικά και ιατρικά σκευάσματα
Επιπτώσεις στην ελληνική εξαγωγική παρουσία
Για την Ελλάδα, η αμερικανική αγορά είναι από τις σημαντικότερες εκτός Ε.Ε. και ιδιαίτερα κρίσιμη για αγροδιατροφικά προϊόντα με εξαγώγιμη ταυτότητα, όπως το ελαιόλαδο, η φέτα, το κρασί και τα αποστάγματα. Οποιαδήποτε αύξηση δασμών κατά 50% σε αυτά τα προϊόντα θα τα καταστήσει λιγότερο ανταγωνιστικά, με κίνδυνο απώλειας μεριδίου αγοράς προς προϊόντα τρίτων χωρών (όπως Χιλή, Αυστραλία ή Αργεντινή).
Παράλληλα, η αστάθεια προκαλεί νευρικότητα σε Έλληνες παραγωγούς και εξαγωγείς, που καλούνται να αναπροσαρμόσουν την τιμολογιακή τους πολιτική και να επαναξιολογήσουν τις επενδυτικές τους προβλέψεις για τη βορειοαμερικανική αγορά.
Η ψυχολογία του εμπορίου
Η παγκόσμια οικονομία κινείται όχι μόνο με βάση τα νούμερα, αλλά και με βάση τις εντυπώσεις, τις ανακοινώσεις και την ψυχολογία. Το γεγονός ότι η αναβολή των δασμών λειτούργησε καθησυχαστικά, δεν σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις δεν ανησυχούν. Αντιθέτως, το νέο περιβάλλον απαιτεί ευελιξία, ετοιμότητα και σχεδιασμό για όλα τα ενδεχόμενα.
Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί κινούνται με διπλωματικές πρωτοβουλίες, όμως οι επιχειρήσεις γνωρίζουν ότι σε περιόδους πολιτικής ανασφάλειας, η προληπτική προσαρμογή είναι καλύτερη από την εκ των υστέρων αντίδραση.
Ποιο θα είναι το επόμενο βήμα;
Η ημερομηνία-κλειδί είναι η 9η Ιουλίου 2025. Μέχρι τότε, η Ε.Ε. καλείται να παρουσιάσει μια νέα πρόταση εμπορικής συνεργασίας, που θα ικανοποιεί μέρος των απαιτήσεων των ΗΠΑ, χωρίς να υπονομεύει τις αρχές της εσωτερικής αγοράς. Ταυτόχρονα, η πολιτική Τραμπ φαίνεται να ακολουθεί μοντέλο πίεσης μέσω δηλώσεων, δημιουργώντας διαπραγματευτικό πλεονέκτημα.
Αν δεν υπάρξει συμφωνία, η εφαρμογή δασμών θα πυροδοτήσει ένα νέο κύμα εμπορικής αστάθειας, επηρεάζοντας τον πληθωρισμό, την κατανάλωση και τις επενδύσεις.
Τι μπορούν να κάνουν οι Έλληνες εξαγωγείς
Σε αυτό το περιβάλλον, η στρατηγική κινείται σε τρεις βασικούς άξονες:
-
Προσαρμογή προϊόντων και πακεταρίσματος στις απαιτήσεις άλλων αγορών (Καναδάς, Μέση Ανατολή, Ασία).
-
Δημιουργία συνεργειών με ευρωπαϊκούς εταίρους για μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ.
-
Αξιοποίηση εργαλείων προβολής και branding ώστε το ελληνικό προϊόν να αποκτήσει συναισθηματική αξία στον καταναλωτή και να αντέξει την όποια αύξηση τιμής.
Η αναβολή των δασμών δεν είναι λύση — είναι απλώς ανακωχή. Η διεθνής εμπορική κοινότητα βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής και οι εξαγωγικές χώρες, όπως η Ελλάδα, πρέπει να κινηθούν με στρατηγική, ψυχραιμία και προνοητικότητα. Η ιστορία των δασμών δείχνει ότι όταν προαναγγέλλονται, συνήθως… εφαρμόζονται. Και το έξυπνο εμπόριο δεν περιμένει — προετοιμάζεται.
